กระบองเพชรควรปลูกอย่างไร? ให้เติบโตดีและออกดอกสวยงาม

กระบองเพชรหรือแคคตัสเป็นพืชอวบน้ำที่ได้รับความนิยมอย่างมากในปัจจุบัน ด้วยรูปทรงที่น่ารักและการดูแลที่ไม่ซับซ้อน ทำให้หลายคนหันมาสนใจปลูกกระบองเพชรเป็นการประดับบ้านหรือสำนักงาน การปลูกกระบองเพชรให้เติบโตแข็งแรงและออกดอกสวยงามนั้นต้องอาศัยความรู้และเทคนิคที่ถูกต้อง ตั้งแต่การเลือกสายพันธุ์ วิธีการปลูก การดูแลรักษา ไปจนถึงการจัดการสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

ที่มาและความเชื่อเกี่ยวกับกระบองเพชร

กระบองเพชรมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Mila sp. หรือเรียกกันทั่วไปว่า แคคตัส (Cactus) เป็นพืชที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานย้อนไปถึงยุค Tertiary ในอดีตกระบองเพชรมีลักษณะไม่ต่างจากต้นไม้ทั่วไป แต่เมื่อสภาพอากาศของโลกเปลี่ยนแปลง ทำให้ต้องปรับตัวเพื่อความอยู่รอด โดยเปลี่ยนรูปทรงของลำต้นให้มีขนาดเล็กและสูงเรียว สามารถเก็บน้ำได้มาก เปลี่ยนใบเป็นหนามเพื่อลดการคายน้ำและป้องกันสัตว์ และหยั่งรากตื้นเพื่อให้จับน้ำในอากาศได้ง่าย

กระบองเพชรส่วนใหญ่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ ก่อนขยายไปยังแอฟริกาและทั่วโลก ในประเทศไทยเรียกกระบองเพชรด้วยชื่ออื่นว่า โบตั๋น หรือ ท้าวพันตา มีความเชื่อแต่โบราณว่าการปลูกต้นกระบองเพชรทิศตะวันตกจะนำโชคลาภมาให้ โดยเฉพาะผู้ที่สามารถปลูกกระบองเพชรให้ออกดอกสวยงามได้ นอกจากนี้ยังช่วยปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย ป้องกันภัยอันตราย และเป็นที่เกรงกลัวของศัตรูอีกด้วย

ในกลุ่มคนรักแคคตัสจะรู้กันว่า การปลูกแคคตัสควรปลูกในวันเสาร์ทางด้านทิศตะวันตก ด้วยมีความเชื่อแต่โบราณว่า การปลูกไม้เพื่อให้เป็นคุณนั้นให้ปลูกในวันเสาร์ ความเชื่อนี้ทำให้หลายคนถือปฏิบัติกันมาอย่างต่อเนื่อง แม้ว่าจะมีความเชื่อบางประการที่ว่า แคคตัสไม่เหมาะกับคนโสด เพราะจะทำให้ไม่สมหวังในเรื่องความรัก

ลักษณะและสายพันธุ์ของกระบองเพชร

กระบองเพชรเป็นไม้พุ่มยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงตั้งแต่ 30 เซนติเมตรขึ้นไป ลำต้นมีสีเขียวหรือเขียวคล้ำจากสารคลอโรฟิลล์ซึ่งใช้สังเคราะห์แสงแทนใบ มีทั้งทรงกลมเตี้ยและกระบอกสูง ขึ้นต้นเดี่ยวและแตกเป็นกอ หนามของกระบองเพชรมีทั้งแบบหนามแข็ง ปลายตรงหรืองุ้ม และแบบเส้นอ่อนคล้ายขนสัตว์ โดยสีของหนามขึ้นอยู่กับสายพันธุ์หรืออาจเปลี่ยนไปตามสภาพอากาศ

ดอกของกระบองเพชรแม้จะขึ้นได้ยาก แต่ก็มีความสวยงามไม่แพ้ดอกไม้ชนิดอื่น มีทั้งสีแดง ชมพู ขาว และเหลือง มักออกดอกเดี่ยว ไม่มีก้านดอก1 ผลของกระบองเพชรมีหลากหลายรูปทรง ทั้งทรงกลม ทรงกระบอก รูปไข่ ผิวเปลือกเรียบ เป็นมัน เนื้อผลนุ่ม ใส คล้ายวุ่น

กระบองเพชรเป็นพืชที่มีสายพันธุ์มากกว่า 2,000 สายพันธุ์ สามารถจำแนกเป็น 5 ประเภทหลักตามลักษณะของลำต้น ได้แก่ กระบองเพชรที่มีลำต้นและใบแบน (Flat-stem) เช่น สกุล Opuntia, Zygocactus, Epiplyllum, กระบองเพชรพวกที่มีลำต้นเป็นหัวกลม (Globular-stem) เช่น สกุล Astrophytum, Thelocactus, Mammillaria, กระบองเพชรพวกที่มีกิ่งก้านคล้ายต้นไม้ทั่วไป (Branching-stern), กระบองเพชรพวกที่มีต้นเป็นกระจุกหรือต้นเล็กเหมาะสำหรับปลูกในกระถาง (Small cacti), และกระบองเพชรพวกที่เป็นเถาเลื้อยไต่ตามต้นไม้หรือกำแพง (Climbing cacti)

สายพันธุ์ที่เป็นที่นิยมในปัจจุบัน ได้แก่ แอสโตรไฟตัม (Sand Dollar Cactus) ที่มีลำต้นกลม มีพู 5-13 พู สีเขียวเข้ม ผิวเรียบ มีจุดหรือดอทสีขาว แมมมิลลาเรีย พลูโมซา หรือ แมมขนนก (Feather Cactus) ที่มีลำต้นเป็นทรงกลม มีหนามอ่อนสีขาวอ่อนรอบต้นคล้ายพู่ขนนก และแมมมิลลาเรีย เพอร์เบลลา หรือ แมมนกฮูก (Owl Eye Cactus) ที่มีลำต้นทรงกลมมน หนามสั้นสีขาว เรียงตัวเป็นระเบียบ

วิธีการปลูกกระบองเพชร

การปลูกด้วยเมล็ด

การปลูกกระบองเพชรด้วยเมล็ดเป็นวิธีที่ต้องใช้ความอดทนและความพิถีพิถัน เริ่มต้นด้วยการนำเมล็ดแก่หรือเมล็ดจากผลที่ปริแตก มาแช่น้ำ 2-5 นาที จากนั้นล้างเมือกออก แล้วตากแดดให้แห้งประมาณ 1-2 วัน พักไว้อีก 1-2 เดือน ค่อยนำมาปลูกลงในกระถาง1 การเก็บเมล็ดไว้ในที่ร่มและเย็นราว 3-7 วันเป็นอย่างน้อยจะมีอัตรางอกสูงกว่าเมล็ดที่นำมาเพาะทันที

ใช้ทรายหรือดินร่วนผสมกับปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก ในอัตรา 1:1 ส่วน ใส่ลงในกระถางพลาสติกเล็กเพื่อทำการเพาะ นำเมล็ดมาโรยแล้วเกลี่ยดินกลบเล็กน้อย ก่อนจะรดน้ำให้ชุ่มแล้วนำถุงพลาสติกมาหุ้มคลุมไว้ วางไว้ในที่ที่มีแดดรำไร พร้อมกับเช็กเป็นระยะ หากดินแห้งให้หมั่นรดน้ำเป็นประจำ หากพบว่าเมล็ดงอกเป็นต้นอ่อนได้ 2-3 วัน ค่อยย้ายไปปลูกในกระถางใหญ่

การปักชำ

การปักชำเป็นวิธีการขยายพันธุ์ต้นกระบองเพชรที่ง่ายและรวดเร็ว เลยเป็นที่นิยมกันมาก เตรียมวัสดุปลูกเหมือนกับการปลูกในกระถาง จากนั้นนำต้นหรือกิ่งจากต้นแม่มาปักชำลงกระถาง วางไว้ในที่แดดรำไร และรดน้ำ 2 วันต่อครั้ง หลังจากกิ่งชำติดแล้วลดเหลือ 3 วันต่อครั้งก็พอ สำหรับการชำหน่อ ควรเลือกหน่อที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางสัก 1.5-2 เซนติเมตรขึ้นไป จะชำติดง่าย

การเปลี่ยนกระถางควรงดให้น้ำแคคตัสหลายวันก่อนเปลี่ยนกระถางใหม่ จากนั้นให้ใช้กระดาษหนังสือพิมพ์ปูรองพื้น จับที่ตัวกระถางและใช้ดินสอหรือตะเกียบค่อยๆดันผ่านรูระบายน้ำตรงก้นกระถางขึ้นมา ต้นแคคตัสควรหลุดจากกระถางเก่าโดยที่ตุ้มรากอยู่ในสภาพสมบูรณ์

การดูแลรักษากระบองเพชร

การให้น้ำ

แม้ต้นกระบองเพชรเป็นพืชที่ไม่ต้องการน้ำมาก แต่ก็ต้องการน้ำต่อเนื่อง1 เมื่อต้นโตเต็มที่แล้ว ควรหมั่นให้น้ำอย่างน้อย 7-10 วันต่อครั้ง การให้น้ำแคคตัสไม่ควรฉีดน้ำไปที่ต้นโดยตรง เพราะจะทำให้ใบของมันเป็นรอยไม่น่าดู ควรให้น้ำ 3 วัน/ครั้ง ในฤดูร้อนและ 7 วัน/ครั้ง ในฤดูหนาว

การรดน้ำแคคตัสควรรดน้ำเมื่อดินแห้ง การที่จะบอกว่าให้รดน้ำกี่วันครั้งบางทีอาจจะบอกไม่ได้ เพราะว่าแต่ละบ้านแต่ละที่สภาพแวดล้อมไม่เหมือนกัน เช่น ชั่วโมงแดดต่อวัน วัสดุปลูก ขนาดกระถาง อายุไม้ สภาพอากาศ อันตรายที่สุดสำหรับแคคตัสคือได้น้ำมากเกินไป เพราะอาจทำให้รากเน่าตายได้

การใส่ปุ๋ย

การบำรุงด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก 5-6 ครั้งต่อปี เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ช่วยให้แคคตัสออกดอกได้เร็วขึ้น เป็นเหมือนอาหารเสริมที่ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงให้กับแคคตัส เวลาให้ปุ๋ยแคคตัสอย่าใช้ปุ๋ยที่มีไนโตรเจนสูง เนื่องจากมันบำรุงใบให้งามโดยไม่ออกดอก ควรกระตุ้นการออกดอกโดยใช้ปุ๋ยที่มีโพแทสเซียมสูง ปุ๋ยชนิดน้ำเหมาะที่สุด

สิ่งที่ต้องระวังในการปลูกต้นกระบองเพชรคือ ลำต้นเหี่ยว มีรอยย่น และแคระแกร็น โคนโยก รากเน่าเพราะความชื้นสูงเกินไป แต่ไม่ค่อยมีปัญหาเรื่องศัตรูพืชเหมือนต้นไม้ชนิดอื่น หากพบเพลี้ยแป้งที่ปรากฏเป็นหย่อมขาวเป็นขุยขึ้นอยู่บนแคคตัส ให้กำจัดโดยฉีดพ่นด้วยยาฆ่าแมลงที่เหมาะสม

เทคนิคการเลี้ยงกระบองเพชรให้ออกดอก

การทำให้กระบองเพชรออกดอกเป็นเป้าหมายหลักของผู้เลี้ยงแคคตัส ปัจจัยสำคัญที่จะทำให้แคคตัสเติบโตอย่างแข็งแรงสมบูรณ์ พร้อมที่จะออกดอกคือแสงแดด ชั่วโมงแดดต่อวันสำคัญที่สุด หลายคนมักเข้าใจผิดคิดว่าน้ำคืออาหารหลักของแคคตัส แท้ที่จริงแล้วแสงแดดต่างหากที่เป็นอาหารหลักของแคคตัส ควรให้ได้รับชั่วโมงแดดต่อวันเยอะๆ 6-8 ชั่วโมงต่อวันยิ่งดี และควรพรางแสงด้วยสแลน (ตาข่ายพรางแสง) 50% เพื่อลดความเข้มแสงลง

เคล็ดลับในการเลี้ยงต้นกระบองเพชรให้ออกดอกสำหรับการปลูกในบ้านคือ วางให้โดนแดดโดยตรงในช่วงที่กำลังโต ประมาณ 4-6 ชั่วโมงต่อวัน นอกเหนือจากนี้ก็วางกระถางในที่ที่มีแดดรำไร และหมั่นรดน้ำเป็นประจำเมื่อหน้าดินแห้ง โดยรดน้ำให้ชุ่มหรือให้น้ำซึมลงไปจากหน้าดินประมาณ 2 นิ้ว หมั่นใส่ปุ๋ยอย่าให้ขาด โดยเป็นปุ๋ยที่ใช้สำหรับบำรุงแคคตัสเท่านั้น หรือเป็นสูตรปุ๋ยที่มีฟอสฟอรัสกับโพแทสเซียมสูงแต่ไนโตรเจนต่ำ

สายพันธุ์ของแคคตัสมีผลต่อการออกดอก แคคตัสบางสายพันธุ์ออกดอกยาก บางสายพันธุ์ออกดอกง่าย ฤดูกาลก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่ง แคคตัสบางสายพันธุ์ออกดอกบ่อยในช่วงฤดูร้อน เช่น แอสโตร ยิมโน บางสายพันธุ์ออกดอกบ่อยช่วงฤดูหนาว เช่น แมมขนนกขาว บางสายพันธุ์สามารถออกดอกบ่อยได้ตลอดทั้งปี เช่น แมมขนนกเหลือง แมมชูแมน หากมีการเปลี่ยนกระถางไม่ควรรดน้ำทันที แต่ให้เว้นไว้ประมาณ 1 สัปดาห์ก่อนให้น้ำครั้งต่อไป

ประโยชน์และการใช้งานของกระบองเพชร

กระบองเพชรเป็นต้นไม้ที่มีลักษณะแปลกตา สีสันสวยงาม หลายคนจึงนิยมนำไปปลูกประดับบ้านหรืออาคาร เช่น ตั้งบนโต๊ะทำงานหรือวางตามมุมห้องต่าง มีความเชื่อว่าการเอาต้นกระบองเพชรไปตั้งไว้ที่ข้างคอมพิวเตอร์ จะช่วยซับซับรังสีจากหน้าจอได้ เพราะกระบองเพชรดูดซับรังสีจากแสงแดด และรังสีจากจอคอมพิวเตอร์ก็คงจะเป็นรังสีเดียวกับแสงแดด

ดอกและผลของต้นกระบองเพชรบางสายพันธุ์สามารถนำมารับประทานหรือประกอบอาหารได้ แต่ต้องกำจัดยางออกให้หมดก่อน น้ำมันในเมล็ดของผลกระบองเพชรสามารถนำมาเป็นส่วนผสมในการผลิตเครื่องสำอางได้1 สารสกัดจากต้นกระบองเพชรมีสารอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายมากมาย ทั้งวิตามินเอ วิตามินซี ไฟเบอร์ อีกทั้งยังช่วยลดการดูดซึมไขมัน ลดคอเลสเตอรอล และช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดอีกด้วย

หนามที่มีลักษณะแหลมคล้ายเข็มของกระบองเพชรสามารถนำมาเย็บแผลได้ แต่ต้องผ่านการฆ่าเชื้อที่สะอาดด้วยวิธีการที่ถูกต้อง สามารถดื่มน้ำในลำต้นของกระบองเพชรแก้กระหายเมื่อขาดแหล่งน้ำ อย่างเช่นกลางทะเลทรายได้ กระบองเพชรยังสามารถป้องกันศัตรูจากภายนอกได้ ใครปลูกไว้ในรั้วบ้านจะเสริมโชคชะตา เงิน งาน ปัดเป่าเคราะห์ร้าย

สรุป

การปลูกกระบองเพชรให้เติบโตดีและออกดอกสวยงามต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจในธรรมชาติของพืชชนิดนี้ ตั้งแต่การเลือกสายพันธุ์ที่เหมาะสม การจัดเตรียมดินและสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม การให้น้ำและปุ๋ยอย่างถูกต้อง รวมไปถึงการจัดการแสงแดดให้เพียงพอ ความสำเร็จในการเลี้ยงกระบองเพชรไม่ได้ขึ้นอยู่กับการดูแลที่ยุ่งยากซับซ้อน แต่อยู่ที่การเข้าใจความต้องการของพืชและการให้การดูแลที่สม่ำเสมอและถูกต้อง เมื่อปฏิบัติตามหลักการเหล่านี้อย่างต่อเนื่อง จะได้เห็นกระบองเพชรที่เติบโตแข็งแรงและให้ดอกสวยงามตามที่หวังไว้

#สาระ #กระบองเพชร #แคคตัส #ปลูกแคคตัส #ดูแลกระบองเพชร #แคคตัสออกดอก #ต้นไม้ประดับ #พืชอวบน้ำ #การขยายพันธุ์แคคตัส #ปุ๋ยแคคตัส #วิธีปลูกกระบองเพชร