ปรากฏการณ์แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นโดยไม่อาจคาดเดาได้ล่วงหน้า และสามารถสร้างความเสียหายมหาศาลภายในเวลาเพียงไม่กี่นาที การเตรียมความพร้อมและเข้าใจถึงวิธีรับมืออย่างถูกต้องจึงเป็นสิ่งสำคัญที่อาจช่วยรักษาชีวิตของคุณและคนที่คุณรักได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 7.7 ริกเตอร์ที่เกิดขึ้นในประเทศเมียนมาเมื่อวันที่ 28 มีนาคม 2568 ซึ่งส่งผลกระทบถึงประเทศไทย ทำให้เกิดความตระหนักถึงความสำคัญของการเรียนรู้และเตรียมพร้อมรับมือกับภัยพิบัติดังกล่าว บทความนี้จะแนะนำข้อมูลที่จำเป็นเกี่ยวกับแผ่นดินไหว ตั้งแต่สาเหตุการเกิด ผลกระทบ ไปจนถึงวิธีการรับมืออย่างเหมาะสมในทุกขั้นตอน

แผ่นดินไหวคืออะไร และเกิดขึ้นได้อย่างไร?

แผ่นดินไหว (Earthquake) เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากการปรับสมดุลของแผ่นเปลือกโลก ทำให้ชั้นหินขนาดใหญ่เกิดการเคลื่อนที่ แตกหัก และส่งแรงสั่นสะเทือนบนพื้นดินเป็นวงกว้าง แผ่นดินไหวสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ ทั้งจากธรรมชาติและจากการกระทำของมนุษย์

สาเหตุจากธรรมชาติ

แผ่นดินไหวส่วนใหญ่เกิดจากการเคลื่อนตัวอย่างฉับพลันของเปลือกโลกตามแนวรอยเลื่อน เมื่อแผ่นเปลือกโลกสะสมพลังงานจากการเคลื่อนที่ของแมกมาใต้พื้นผิวโลกเป็นเวลานาน จะเกิดการปลดปล่อยพลังงานอย่างฉับพลัน ส่งผลให้เกิดแรงสั่นสะเทือนที่รุนแรง นอกจากนี้ยังอาจเกิดจากการระเบิดของภูเขาไฟ หรือการตกกระทบของอุกกาบาตขนาดใหญ่

สาเหตุจากมนุษย์

กิจกรรมของมนุษย์บางอย่างสามารถก่อให้เกิดแผ่นดินไหวได้เช่นกัน เช่น การทดลองระเบิดนิวเคลียร์ใต้ดิน การทำเหมืองแร่ในบริเวณใกล้รอยเลื่อน หรือการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ที่มีน้ำหนักมหาศาลกดทับผิวโลก ซึ่งอาจเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก

ทำไมแผ่นดินไหวในกรุงเทพฯ ถึงรุนแรง?

เหตุการณ์แผ่นดินไหวที่ส่งผลกระทบต่อกรุงเทพมหานครเมื่อวันที่ 28 มีนาคม 2568 มีจุดศูนย์กลางอยู่ที่ประเทศเมียนมา ด้วยความรุนแรง 7.7 ริกเตอร์ ซึ่งมีพลังงานมากกว่าระเบิดปรมาณูที่ถูกทิ้งลงที่เมืองฮิโรชิมาในประเทศญี่ปุ่น แม้ว่ากรุงเทพฯ จะอยู่ห่างจากจุดศูนย์กลางถึงกว่า 1,000 กิโลเมตร แต่ยังรู้สึกถึงแรงสั่นสะเทือนอย่างชัดเจน

สาเหตุที่แผ่นดินไหวครั้งนี้ส่งผลกระทบรุนแรงในกรุงเทพฯ มีหลายปัจจัย:

1. ลักษณะของรอยเลื่อนที่เกิดแผ่นดินไหว: รอยเลื่อนมีลักษณะตรงและอยู่ที่ความลึกเพียง 10 กิโลเมตรจากผิวโลก ซึ่งทำให้เกิดแรงสั่นสะเทือนที่รุนแรงมากขึ้น
2. การส่งผ่านพลังงาน: พลังงานมหาศาลได้ส่งผ่านไปตามความยาวของรอยเลื่อนสะกายที่ทอดยาวถึง 1,200 กิโลเมตร ไปทางใต้จนถึงประเทศไทย
3. ลักษณะพื้นที่ของกรุงเทพฯ: กรุงเทพฯ ตั้งอยู่บนชั้นดินอ่อน ทำให้คลื่นแผ่นดินไหวชะลอความเร็วลง แต่กลับสะสมพลังงานเพิ่มขึ้น ส่งผลให้แรงสั่นสะเทือนมีความรุนแรงมากขึ้น
4. ความไวต่อแรงสั่นสะเทือนของอาคารสูง: อาคารสูงในกรุงเทพฯ มีความไวต่อแรงสั่นสะเทือนในช่วงความถี่ต่ำ ทำให้ได้รับผลกระทบมากกว่าอาคารทั่วไป

ผลกระทบของแผ่นดินไหวมีอะไรบ้าง?

แผ่นดินไหวสามารถก่อให้เกิดผลกระทบที่รุนแรงและกว้างขวางในหลายมิติ ทั้งด้านกายภาพ เศรษฐกิจ และสังคม

ผลกระทบทางกายภาพ

แผ่นดินไหวสามารถทำให้อาคารบ้านเรือนและโครงสร้างพื้นฐานพังทลาย ก่อให้เกิดแผ่นดินถล่มในพื้นที่ลาดชัน พื้นดินแตกแยก และในกรณีที่เกิดใต้ทะเล อาจก่อให้เกิดคลื่นยักษ์สึนามิซึ่งสามารถทำลายล้างพื้นที่ชายฝั่งได้อย่างรุนแรง

ผลกระทบทางเศรษฐกิจ

แผ่นดินไหวสามารถสร้างความเสียหายให้กับระบบสาธารณูปโภค ทำให้ระบบสื่อสารขัดข้อง การคมนาคมหยุดชะงัก ทั้งทางบก ทางน้ำ และทางอากาศ นอกจากนี้ ยังต้องใช้งบประมาณมหาศาลในการบูรณะฟื้นฟูพื้นที่ที่ได้รับความเสียหาย

ผลกระทบทางสังคมและมนุษย์

แผ่นดินไหวอาจทำให้เกิดการสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน โดยเฉพาะในพื้นที่ใกล้ศูนย์กลาง ผู้รอดชีวิตอาจได้รับบาดเจ็บหรือต้องพลัดถิ่น และยังอาจส่งผลกระทบทางจิตใจ เช่น ความเครียด วิตกกังวล และอาการทางจิตอื่นๆ ตามมา

วิธีเตรียมพร้อมรับมือก่อนเกิดแผ่นดินไหว

การเตรียมความพร้อมล่วงหน้าเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในการรับมือกับแผ่นดินไหว เนื่องจากเป็นภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นได้โดยไม่มีสัญญาณเตือนล่วงหน้า

ติดตั้งแอปพลิเคชันแจ้งเตือนแผ่นดินไหว

ในยุคดิจิทัล แอปพลิเคชันแจ้งเตือนภัยพิบัติเป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์อย่างมาก แม้จะได้รับการแจ้งเตือนเพียงไม่กี่วินาทีก่อนเกิดเหตุ แต่ช่วงเวลาสั้นๆ นี้อาจมีค่ามากพอที่จะช่วยให้คุณหาที่หลบภัยได้ทัน

“Earthquake TMD” เป็นแอปพลิเคชันที่พัฒนาโดยกองเฝ้าระวังแผ่นดินไหว ซึ่งสามารถแจ้งเตือนเหตุการณ์แผ่นดินไหวทั้งในประเทศไทยและทั่วโลก พร้อมข้อมูลรายละเอียด เช่น ตำแหน่ง วันเวลา ระยะห่าง ระดับความรุนแรง และความลึกจากใต้พื้นดิน นอกจากนี้ยังมีคำแนะนำวิธีปฏิบัติตัวอย่างถูกต้อง และช่องทางติดต่อหน่วยงานฉุกเฉินที่สามารถเข้าถึงได้แม้ไม่มีอินเทอร์เน็ต

ตรวจสอบความปลอดภัยภายในบ้าน

บ้านควรเป็นสถานที่ปลอดภัยแม้ในยามเกิดภัยพิบัติ ดังนั้นการตรวจสอบความปลอดภัยภายในบ้านอย่างสม่ำเสมอจึงเป็นสิ่งจำเป็น ควรสำรวจโครงสร้างบ้านว่ามีรอยแตกร้าวหรือจุดเสียหายที่ต้องซ่อมแซมหรือไม่ โดยเฉพาะส่วนรับน้ำหนักอย่างเสาและคาน

การจัดวางเฟอร์นิเจอร์ขนาดใหญ่ก็มีความสำคัญ เช่น ตู้เสื้อผ้า ชั้นวางของ ตู้หนังสือ ควรยึดติดกับผนังอย่างแน่นหนา หลีกเลี่ยงการวางสิ่งของที่มีน้ำหนักมากหรือแตกหักง่ายบนที่สูง เพื่อป้องกันอันตรายจากการตกหล่นขณะเกิดแผ่นดินไหว

จัดเตรียมกระเป๋าฉุกเฉิน

กระเป๋าฉุกเฉินเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งในกรณีที่ต้องอพยพเร่งด่วน ควรเก็บไว้ในจุดที่หยิบง่ายและควรประกอบด้วยสิ่งจำเป็นพื้นฐาน ได้แก่:

• น้ำดื่มและอาหารแห้งที่เก็บได้นาน
• ชุดปฐมพยาบาลและยาสามัญประจำบ้าน
• ยาประจำตัวสำหรับผู้ที่มีโรคประจำตัว
• ไฟฉายพร้อมถ่านสำรอง
• เงินสดจำนวนหนึ่ง สำหรับกรณีที่ระบบธนาคารอิเล็กทรอนิกส์ไม่สามารถใช้งานได้
• เอกสารสำคัญ เช่น บัตรประชาชน พาสปอร์ต เอกสารประกันภัย

กำหนดจุดรวมพลและวางแผนอพยพ

การกำหนดจุดรวมพลและวางแผนการอพยพล่วงหน้าเป็นสิ่งสำคัญที่ควรมีการฝึกซ้อมเป็นประจำ จุดรวมพลควรเป็นพื้นที่โล่งแจ้ง ปลอดภัยจากสิ่งที่อาจล้มทับได้ และควรมีจุดรวมพลสำรองเพื่อรองรับกรณีที่เส้นทางหลักอาจถูกปิดกั้น

วิธีรับมือขณะเกิดแผ่นดินไหว

สิ่งสำคัญที่สุดในการรับมือขณะเกิดแผ่นดินไหวคือ การไม่ตื่นตกใจและพยายามควบคุมสติ เพื่อให้สามารถตัดสินใจและปฏิบัติตัวได้อย่างปลอดภัย

กรณีอยู่ในอาคาร

เมื่อเกิดแผ่นดินไหวขณะอยู่ในอาคาร ควรปฏิบัติดังนี้:

1. เปิดประตูหรือหน้าต่างไว้ เพื่อให้มีทางหนีออกเมื่อต้องอพยพ
2. ปิดแก๊สและระบบไฟฟ้า หากเป็นไปได้ให้ปิดวาล์วแก๊สและสวิตช์ไฟฟ้าทันที
3. หาที่กำบัง มุดใต้โต๊ะหรือเฟอร์นิเจอร์ที่แข็งแรงแล้วเกาะยึดไว้ให้มั่น เพื่อป้องกันศีรษะ
4. หลีกเลี่ยงพื้นที่อันตราย อยู่ให้ห่างจากหน้าต่าง กระจก และวัตถุที่อาจตกหล่น
5. อย่าวิ่งออกจากอาคารทันที เพราะอาจเกิดอันตรายจากวัสดุที่หล่นกระแทก ให้อยู่ในจุดปลอดภัยจนกว่าแรงสั่นสะเทือนจะหยุดลง
6. งดใช้ลิฟต์ ให้ใช้บันไดหนีไฟหากจำเป็นต้องอพยพจากอาคาร

กรณีอยู่นอกอาคาร

หากอยู่ภายนอกอาคารเมื่อเกิดแผ่นดินไหว ควรปฏิบัติดังนี้:

1. หาพื้นที่โล่ง อยู่ห่างจากอาคาร เสาไฟฟ้า ป้ายโฆษณา ต้นไม้ และสิ่งที่อาจล้มทับได้
2. หากอยู่ในรถ ให้จอดรถในที่ปลอดภัย โดยอยู่ห่างจากอาคาร เสาไฟฟ้า สะพานลอย และทางด่วน
3. อยู่ห่างจากชายหาด หากอยู่บริเวณชายฝั่ง ให้รีบอพยพขึ้นที่สูงโดยเร็ว เพราะมีความเสี่ยงที่อาจเกิดสึนามิตามมา
4. หากติดอยู่ใต้ซากอาคาร ให้ใช้ผ้าปิดจมูก และขอความช่วยเหลือด้วยการเคาะวัตถุแข็ง

สิ่งที่ควรทำหลังเกิดแผ่นดินไหว

หลังจากแรงสั่นสะเทือนสงบลง ยังมีขั้นตอนสำคัญที่ต้องปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยและป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้นตามมา

ตรวจสอบอาการบาดเจ็บ

สำรวจตนเองและคนรอบข้างว่ามีใครบาดเจ็บหรือไม่ หากพบผู้บาดเจ็บ ให้ทำการปฐมพยาบาลเบื้องต้น และติดต่อขอความช่วยเหลือจากเจ้าหน้าที่ทันทีหากพบผู้บาดเจ็บสาหัสหรือมีอาการรุนแรง

สำรวจความเสียหายของอาคาร

หากยังอยู่ภายในอาคาร ควรสวมรองเท้าหุ้มส้นก่อนเดินสำรวจ เพื่อป้องกันอันตรายจากเศษแก้ว วัสดุแหลมคม หรือสิ่งของที่ตกกระจายจากแรงสั่นสะเทือน

อพยพออกจากพื้นที่เสียหาย

หากพบว่าอาคารได้รับความเสียหาย เช่น มีรอยร้าวที่ผนัง เสาหลัก หรือโครงสร้างดูไม่มั่นคง โดยเฉพาะหากมีอาฟเตอร์ช็อก (Aftershock) เกิดขึ้น ควรรีบอพยพออกจากอาคารไปยังพื้นที่ปลอดภัย

ตรวจสอบก่อนกลับเข้าใช้อาคาร

ก่อนกลับเข้าใช้อาคารตามปกติ ควรตรวจสอบระบบต่างๆ เช่น ระบบไฟฟ้า ท่อน้ำ แก๊ส รวมถึงสภาพโครงสร้างโดยรอบว่ามีความเสียหายหรือไม่ หากพบสิ่งผิดปกติ ควรหลีกเลี่ยงการใช้งานและติดต่อผู้เชี่ยวชาญเข้าตรวจสอบก่อน

ติดตามข่าวสาร

ควรติดตามข่าวสารจากหน่วยงานที่น่าเชื่อถือ เช่น กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) หรือกรมอุตุนิยมวิทยา เพื่อรับทราบสถานการณ์และคำแนะนำในการปฏิบัติตัว รวมถึงเฝ้าระวังอาฟเตอร์ช็อกที่อาจเกิดขึ้นซ้ำ

ไม่เผยแพร่ข่าวลือ

หลีกเลี่ยงการแชร์ข่าวหรือข้อความที่ยังไม่ได้รับการยืนยันจากแหล่งข่าวที่น่าเชื่อถือ เพราะอาจทำให้ผู้อื่นแตกตื่นและทำให้สถานการณ์แย่ลง

สรุป

แผ่นดินไหวเป็นภัยธรรมชาติที่เราไม่อาจคาดเดาได้ แต่เราสามารถเตรียมพร้อมรับมือได้ด้วยความรู้และการวางแผนล่วงหน้า การติดตั้งแอปพลิเคชันแจ้งเตือนภัย การตรวจสอบความปลอดภัยภายในบ้าน การจัดเตรียมกระเป๋าฉุกเฉิน การกำหนดจุดรวมพล และการรู้จักวิธีปฏิบัติตัวอย่างถูกต้องทั้งก่อน ระหว่าง และหลังเกิดแผ่นดินไหว ล้วนเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยเพิ่มโอกาสความปลอดภัยให้กับคุณและคนที่คุณรัก

เพราะแม้เราจะไม่สามารถควบคุมธรรมชาติได้ แต่เราสามารถควบคุมการเตรียมความพร้อมของเราเองได้ และการเตรียมพร้อมที่ดีอาจเป็นสิ่งเดียวที่ช่วยชีวิตของคุณในยามวิกฤต

#สาระ #อสังหาริมทรัพย์ #แผ่นดินไหว #วิธีรับมือแผ่นดินไหว #ภัยธรรมชาติ #ความปลอดภัย #กระเป๋าฉุกเฉิน #แอปเตือนภัย #พร้อมรับภัยพิบัติ