ทำไมบอนสีถึงได้รับการขนานนามว่าเป็น “ราชินีแห่งไม้ประดับ” และมีความสำคัญอย่างไรในวัฒนธรรมไทย?

บอนสีหรือที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Caladium bicolor เป็นพืชในวงศ์ Araceae ที่ได้รับการยกย่องให้เป็น “ราชินีแห่งไม้ประดับ” หรือ “Queen of The Tears Plant”  ด้วยความงดงามของใบที่มีสีสันและลวดลายที่หลากหลาย โดยมีถิ่นกำเนิดจากทวีปอเมริกาใต้ อินเดีย และอินโดนีเซีย  และได้รับการนำเข้ามาปลูกในประเทศไทยตั้งแต่สมัยสุโขทัยและสมัยรัตนโกสินทร์ในช่วงรัชกาลที่ 5

บอนสีคืออะไรและมีลักษณะเด่นอย่างไร?

บอนสีเป็นไม้ประดับล้มลุกอวบน้ำที่มีหัวอยู่ใต้ดินไว้เก็บสะสมอาหาร  ต้นมีความสูงประมาณ 0.5 เมตร และมีพุ่มกว้างประมาณ 1 เมตร  ลักษณะเด่นของบอนสีคือใบที่มีขนาดใหญ่แผ่กว้าง มีก้านใบสูงยาวเหนือพื้นดิน และที่สำคัญคือสีสันและลวดลายของใบที่แตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ 

รูปทรงของใบบอนสีมีหลายแบบ ได้แก่ ใบรูปหัวใจ ใบทรงกลม ใบหอก และอื่นๆ  สีสันของใบก็มีความหลากหลาย เช่น สีแดง สีชมพู สีเหลือง สีขาว หรือสีเขียว ที่ประกอบควบคู่กันไป นอกจากนี้บอนสียังมีดอกลักษณะคล้ายดอกหน้าวัวและมีกลิ่นหอมอ่อนๆ

ประเภทและสายพันธุ์ของบอนสี

บอนสีสามารถแบ่งประเภทได้หลายวิธี โดยการแบ่งตามลักษณะของใบจะมี 4-5 ประเภทหลัก 

บอนใบไทย (Thai-Native Leaf Caladium)

เป็นบอนสีไทยโบราณที่มีใบรูปหัวใจ หูใบยาว เว้าลึกเกือบถึงสะดือ ก้านใบอยู่กึ่งกลางใบ ใบแผ่กว้าง มีขนาดใหญ่ สีสันสวยงาม ใบดกและไม่ทิ้งใบ 

บอนใบกลม (Round-Leaf Caladium)

สายพันธุ์ที่พัฒนามาจากบอนใบไทย มีลักษณะใบกลมหรือรี หูใบสั้น ปลายใบมน และก้านใบกลมอยู่กึ่งกลางใบ คล้ายกับใบบัว 

บอนใบยาว (Long-Leaf Caladium)

มีลักษณะใบทรงหัวใจคล้ายกับบอนใบไทย แต่ใบจะเรียวยาวและมีปลายใบแหลมกว่า หูใบยาวฉีกถึงสะดือ สามารถแยกได้อีก 3 ลักษณะย่อยคือ บอนใบยาวธรรมดา บอนใบยาวรูปหอก และบอนใบยาวรูปใบไผ่ 

บอนใบกาบ (Sheath-Leaf Caladium)

มีลักษณะคล้ายกับบอนใบไทย แต่มีก้านใบที่แผ่แบนตั้งแต่โคนใบไปถึงแข้ง 

นอกจากนี้ยังมีการแบ่งตามสีสันเป็นบอนไม่กัดสี บอนกัดสี บอนป้าย และบอนด่าง 

สายพันธุ์บอนสีที่นิยมและมีชื่อมงคล

ในประเทศไทยมีสายพันธุ์บอนสีมากกว่า 100 ชนิด 5 โดยแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ 

สายพันธุ์บอนสีพื้นเมือง

เช่น บอนสีอิเหนา บอนสีฮกหลง บอนสีแดงวัว บอนสีม่านนางพิมพ์ บอนสีปาเต๊ะ และบอนสีเจ้ากรุงเดนมาร์ก 

สายพันธุ์บอนสีลูกผสมในไทย

เช่น บอนสีสายชล บอนสีหนุมาน บอนสีรุ้งสามสี บอนสีม่วงมงคล บอนสีเทพอัมรินทร์ บอนสีเพชรนิลจินดา บอนสีหนุมานเข้าเฝ้า 

สายพันธุ์ต่างประเทศ

เช่น ไวท์คริสต์มาส โพสแมน และพิงค์กิม 

บอนสีที่มีชื่อมงคลและได้รับความนิยมสูง ได้แก่ บอนสีกวนอิม บอนสีไกรทองประเสริฐ บอนสีขุมทอง บอนสีคุ้มทรัพย์ บอนสีช้างเผือกใบบัว  โดยแต่ละชื่อจะมีความหมายที่ดีและเป็นสิริมงคล เช่น ขุมทองหมายถึงแหล่งที่เก็บทอง คุ้มทรัพย์หมายถึงป้องกันสมบัติ 

ความเชื่อด้านโชคลาภและสิริมงคล

บอนสีถือเป็นต้นไม้มงคลที่คนไทยเชื่อว่าหากบ้านใดนำไปปลูกจะช่วยนำความสุขและความเจริญมาให้ ตามความเชื่อโบราณ การปลูกบอนสีจะช่วยเพิ่มความเป็นสิริมงคลให้กับคนในครอบครัวและเพิ่มความสมบูรณ์พูนสุข 

สำหรับทิศมงคลในการปลูกควรปลูกในทิศตะวันออก  และวันดีที่เป็นฤกษ์มงคลในการปลูกต้นบอนสีควรเป็นวันอังคาร  การเลือกทิศทางและเวลาในการปลูกเหล่านี้สะท้อนถึงความสำคัญของบอนสีในวัฒนธรรมไทย

วิธีการปลูกและดูแลบอนสี

การเตรียมดิน

การปลูกบอนสีในกระถางควรใช้ดินร่วนผสมวัตถุอินทรีย์ หรือดินขุยไผ่ผสมใบทองหลาง ใบมะขาม หรือใบก้ามปู ด้วยอัตรา 2:1  การผสมใบก้ามปูผุกับดิน อัตรา 3:1 จะทำให้ดินเป็นกรดอ่อนและสีใบสดสวย 

การให้น้ำ

บอนสีต้องการน้ำมาก จึงควรให้น้ำสม่ำเสมอ  ช่วงฤดูร้อนควรรดน้ำตอนเช้าวันละ 1 ครั้ง 1หลีกเลี่ยงการรดน้ำใกล้โคนต้น และควรมีจานรองกระถางหล่อน้ำไว้ตลอดเวลา 

แสงแดดและอุณหภูมิ

ควรปลูกบอนสีในที่ที่มีแสงแดดรำไร เช่น แดดตอนเช้าช่วง 09.00-10.00 น.  บอนสีต้องการอุณหภูมิประมาณ 18-24 องศาเซลเซียส  และสามารถปลูกเลี้ยงในตู้หรือกระโจมพลาสติกใสเพื่อรักษาความชื้น 

การให้ปุ๋ย

สามารถใช้ปุ๋ยธรรมชาติ ปุ๋ยคอก และปุ๋ยเคมีสูตร 16-16-16 แต่ไม่ควรให้ปุ๋ยทางใบ  การเลี้ยงบอนสีไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยมาก 

การขยายพันธุ์บอนสี

มีวิธีการขยายพันธุ์บอนสีหลายวิธี

การผ่าหัว

เป็นวิธีที่นิยมมากที่สุด โดยนำหัวที่มีอายุไม่เกิน 1 ปี มาผ่าให้ติดตา แล้วนำไปชำในทรายหยาบสะอาด  จากนั้นรดด้วยน้ำยาป้องกันเชื้อราและนำไปผึ่งไว้ในที่ร่ม

การแยกหน่อ

สามารถทำได้เมื่อต้นมีอายุตั้งแต่ 4 เดือนขึ้นไป โดยใช้มีดตัดเอาหน่อจากต้นเดิมมาแยกปลูกในกระถางใหม่ 

เพาะเมล็ด

ใช้เมื่อต้องการผลิตลูกผสม โดยหว่านเมล็ดลงในกระบะปลูก แต่เป็นวิธีที่ใช้เวลานานจึงไม่ค่อยนิยม 

เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ

เป็นวิธีที่มีขั้นตอนซับซ้อนแต่สามารถขยายพันธุ์ได้จำนวนมากต่อครั้ง 

การดูแลและบำรุงรักษา

การตัดแต่งและดูแลรักษา

เมื่อบอนสีมีก้านใบยาวหรือใบแก่โทรม สามารถตัดแต่งได้โดยตัดก้านที่ยาวออกประมาณ 1 คืบ  บอนสีจะแตกใบใหม่ได้อย่างรวดเร็วภายในประมาณ 10 วัน 

การป้องกันการพักตัว

บอนสีในธรรมชาติจะพักตัวในช่วงฤดูร้อนและฤดูหนาว  ควรมีจานรองน้ำที่ก้นกระถางเพื่อให้ดินชุ่มชื้นอยู่เสมอเพื่อป้องกันการพักตัว 

การเลี้ยงในบ้าน

สำหรับการตั้งประดับในบ้าน ควรมีจานหล่อน้ำรองกระถาง ตอนเช้าให้นำออกไปรับแสงแดดอ่อนๆ พอตกเย็นให้นำออกไปรับน้ำค้างนอกบ้าน 

สรุป

บอนสีได้รับการขนานนามว่าเป็น “ราชินีแห่งไม้ประดับ” เนื่องจากความงดงามของใบที่มีสีสันและลวดลายที่หลากหลาย ความหมายทางจิตวิญญาณที่ดีในฐานะต้นไม้มงคล และการที่สามารถปลูกเลี้ยงได้ไม่ยากจนเป็นที่นิยมอย่างแพร่หลาย บอนสีไม่เพียงแต่เป็นไม้ประดับที่สวยงามเท่านั้น แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทยและสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจที่สำคัญอีกด้วย การเลือกปลูกบอนสีจึงเป็นการได้ทั้งความสวยงาม ความเป็นสิริมงคล และโอกาสในการสร้างรายได้

#สาระ #บอนสี #ราชินีแห่งไม้ประดับ #ต้นไม้มงคล #ไม้ประดับ #Caladium #ไม้ใบสวย #ฮวงจุ้ย #สิริมงคล #เพาะพันธุ์ #ขยายพันธุ์ #การจัดสวน #ไม้กระถาง #ต้นไม้ในบ้าน #เศรษฐกิจสีเขียว