ช่วงนี้กระแสการดื่มน้ำขึ้นฉ่ายฝรั่งกำลังฮิตในหมู่คนรักสุขภาพ เพราะมีสรรพคุณที่ดีต่อร่างกาย ช่วยลดน้ำหนัก ดีท็อกซ์ และมีแคลลอรี่ต่ำ แต่การซื้อขึ้นฉ่ายฝรั่งมากินทุกวันอาจทำให้เสียค่าใช้จ่ายไม่น้อย และยังมีความกังวลเรื่องสารเคมีตั้งแต่ยาฆ่าแมลงที่อาจเจือปน1 การปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งไว้กินเองที่บ้านจึงเป็นทางเลือกที่ดี ที่จะช่วยให้เรามั่นใจในความปลอดภัยและประหยัดค่าใช้จ่ายได้อย่างมาก

ขึ้นฉ่ายฝรั่งคืออะไร และแตกต่างจากขึ้นฉ่ายจีนอย่างไร

ผักในตระกูลขึ้นฉ่ายมีอยู่ 2 สายพันธุ์หลัก คือ ขึ้นฉ่ายจีน และ ขึ้นฉ่ายฝรั่ง โดยขึ้นฉ่ายฝรั่งหรือเซเลอรี่ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Apium graveolens L. จัดอยู่ในวงศ์ผักชี ลักษณะเด่นของขึ้นฉ่ายฝรั่งคือมีก้านใบขนาดใหญ่และสูงกว่า เมื่อโตเต็มที่ลำต้นจะสูงประมาณ 40-60 เซนติเมตร มีลำต้นสีขาวและใบสีเหลืองอมเขียว ดอกสีขาวออกเป็นช่อคล้ายซี่ร่ม ส่วนใหญ่นิยมทำไปใส่ในสลัด ซุป หรือนำไปทำน้ำผัก1

ในขณะที่ขึ้นฉ่ายจีนจะมีลำต้นหรือก้านใบที่เรียวเล็กกว่า ความสูงประมาณ 30 เซนติเมตร มีสีเข้มและกลิ่นฉุนมากกว่า ไว้สำหรับทำกับข้าวประเภทผัด ยำ หรือแกงจืด ขึ้นฉ่ายฝรั่งจึงเป็นทางเลือกที่เหมาะสำหรับคนที่ต้องการผักที่มีลำต้นหนาใหญ่ เหมาะสำหรับทำน้ำปั่นและใช้ในอาหารสไตล์ตะวันตก

คุณค่าทางโภชนาการและประโยชน์ต่อสุขภาพ

ขึ้นฉ่ายฝรั่งเป็นผักที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง โดยในน้ำหนัก 100 กรัม ให้พลังงานเพียง 67 กิโลแคลลอรี่ มีน้ำถึง 95 กรัม ทำให้เป็นผักที่มีแคลลอรี่ต่ำมาก มีวิตามินและแร่ธาตุที่สำคัญ เช่น วิตามินเค 28% วิตามินบี 9 9% และโพแทสเซียม 6% ของความต้องการรายวันของร่างกาย

ตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน ขึ้นฉ่ายมีรสขมเย็น ออกฤทธิ์ต่อปอด ตับ และกระเพาะปัสสาวะ ใช้เป็นขับปัสสาวะ เจริญอาหาร ห้ามเลือด ทำให้เลือดเย็น ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้จากตับ ใช้เป็นยากล่อมตับ แก้ปวดศีรษะ มีรายงานวิจัยทางคลินิกรองรับว่าสามารถลดความดันโลหิตและลดระดับน้ำตาลในเลือดได้จริง

สำหรับประโยชน์ที่โดดเด่นคือการมีโพแทสเซียมสูง ช่วยทำให้การเต้นของหัวใจทำงานได้ดีขึ้นและลดความดันโลหิต มีวิตามินซีสูง ช่วยเสริมสร้างการสร้างคอลลาเจนหรือเนื้อเยื่อเกี่ยวพันในร่างกาย เมื่อดื่มเป็นน้ำในปริมาณมาก จะทำให้ขับสารพิษในร่างกายและเป็นการดีท็อกซ์ในตัว สามารถทำให้ผิวพรรณชุ่มชื้นและเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ

วิธีปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งด้วยโคนต้น วิธีง่ายไม่ต้องใช้ดิน

วิธีการปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งที่ง่ายที่สุดคือการใช้โคนต้นที่เหลือจากการทำอาหาร แทนที่จะโยนทิ้ง เราสามารถนำมาปลูกเป็นต้นใหม่ได้ โดยไม่ต้องใช้ดินด้วยซ้ำ1 วิธีนี้ประหยัดและทำได้ง่ายมาก

ขั้นตอนการปลูกเริ่มจากการใช้มีดคมหั่นก้านห่างจากโคนต้นขึ้นมาประมาณ 2 นิ้วจากนั้นนำโคนต้นไปวางไว้ในถ้วยใส่น้ำความสูงประมาณ 1 นิ้ว และนำไปวางไว้ในที่มีแสงสว่างพอเหมาะ1 ไม่ควรวางในที่ร้อนเกินไปหรือโดนแสงแดดตรง ส่วนใหญ่ใช้เวลาประมาณ 1-2 วัน ก็จะมีต้นขึ้นฉ่ายฝรั่งน้อยงอกขึ้นมา1

การดูแลรักษาทำได้ง่ายมาก เพียงแค่หมั่นเติมน้ำทุก 1-2 วันวิธีนี้เหมาะสำหรับผู้เริ่มต้นหรือคนที่อยากได้ขึ้นฉ่ายฝรั่งใช้เร็วๆ โดยไม่ต้องรอนาน และไม่ต้องลงทุนซื้ออุปกรณ์การปลูกมากมาย

การปลูกด้วยเมล็ดพันธุ์ เพื่อผลผลิตระยะยาว

สำหรับผู้ที่ต้องการปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งในปริมาณมากและใช้ระยะยาว การปลูกด้วยเมล็ดพันธุ์เป็นวิธีที่เหมาะสม เมล็ดพันธุ์ของขึ้นฉ่ายฝรั่งสามารถหาซื้อได้ทั่วไป ราคาตั้งแต่หลักสิบไปจนถึงหลักร้อย ประมาณ 150-300 บาท1 เมล็ดมีขนาดเล็ก ผลเป็นทรงกลมรี สีน้ำตาล1

การเพาะเมล็ดเริ่มจากการนำเมล็ดพันธุ์ไปแช่น้ำก่อนประมาณ 1 คืน1 จากนั้นนำมาปลูกในภาชนะ โดยเว้นระยะห่างระหว่างเมล็ดอย่างน้อย 1 นิ้ว1 สำหรับการเพาะกล้า ให้เตรียมอุปกรณ์คือถาดหลุม ขุยมะพร้าว ทรายละเอียด วัสดุเพาะกล้าสำเร็จรูป3 หยอดเมล็ดลงในหลุมที่มีส่วนผสมของวัสดุเพาะกล้าสำเร็จ จากนั้นนำไปไว้ในโรงเพาะกล้า รดน้ำให้ชุ่ม

เริ่มจากใส่ปุ๋ยหมักผสมทรายลงไปในอัตราส่วน 1 ต่อ 1 แล้ววางเมล็ดลงไปก่อนจะกลบด้วยทรายอีกชั้นความหนาครึ่งนิ้ว1 ใช้สแฟกนั่ม มอสหรือผ้ากระสอบคลุมหน้าดินเอาไว้จนกว่าต้นอ่อนจะงอกขึ้นมา พร้อมกับนำไปวางไว้ในที่มีแสงสว่าง แต่ไม่โดนแดดโดยตรง1

เมื่อมีอายุ 25 วัน ให้ย้ายลงถุงเพาะกล้าขนาด 4 X 6 นิ้ว ทิ้งไว้อีกประมาณ 25 วัน ค่อยย้ายลงแปลงผักที่เตรียมไว้ ขั้นตอนนี้ต้องใช้ความอดทนและการดูแลเป็นพิเศษ โดยเฉพาะในช่วงอากาศร้อน การเพาะเมล็ดขึ้นฉ่ายจะยากขึ้น4

การเตรียมดินและแปลงปลูก

การเตรียมดินที่ดีเป็นปัจจัยสำคัญต่อความสำเร็จในการปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่ง เริ่มจากการขุดดินตากแดดทิ้งไว้ประมาณ 14 วัน เป็นการเตรียมแปลงปลูกให้พร้อม จากนั้นใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ในอัตรา 15-20 กรัม/ตร.ม. และให้ใส่มูลไก่ในอัตรา 2-4 กก./ตร.ม. โดยให้ผสมคลุกเคล้าให้เข้ากับดินจนทั่วแปลง

คุณภาพของดินมีผลต่อการเจริญเติบโตของขึ้นฉ่ายฝรั่งอย่างมาก โดยเฉพาะค่า pH ของดิน หากดินมีความเป็นกรดสูง (ดินเปรี้ยว) อาจทำให้เกิดโรคใบจุดได้ การปรับปรุงสภาพดินด้วยการใช้สารปรับปรุงสภาพดินจึงมีความสำคัญ เพื่อให้ได้ค่า pH ที่เหมาะสมสำหรับการเจริญเติบโต

สำหรับการปลูกในแปลง ควรเว้นระยะห่างระหว่างต้นกล้าตามฤดูกาล หากปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งในช่วงฤดูหนาวให้เว้นระยะห่างประมาณ 30-40 เซนติเมตร แต่ถ้าปลูกในช่วงฤดูฝนให้ทิ้งระยะห่างประมาณ 20-25 เซนติเมตร การให้น้ำควรใช้แบบสปริงเกิลเพื่อไม่ให้น้ำกระทบต้นกล้าแรงเกินไป

การดูแลรักษาและการให้ปุ๋ย

ขึ้นฉ่ายฝรั่งเป็นผักใบที่กินลำต้นเป็นส่วนใหญ่ การให้ปุ๋ยที่เหมาะสมจึงมีความสำคัญต่อคุณภาพของผลผลิต ปุ๋ยไนโตรเจนสามารถพัฒนาลำต้นและใบของพืชได้อย่างเต็มที่ ทำให้ใบเป็นมันเงาและหนา ส่วนลำต้นก็หนาและนุ่ม หากใส่ปุ๋ยไนโตรเจนไม่เพียงพอ ก้านขึ้นฉ่ายมีแนวโน้มที่จะกลวง ลำต้นและใบเหลือง และเจริญเติบโตช้า

ปุ๋ยโพแทสเซียมที่เพียงพอสามารถทำให้ใบยืดและหนาขึ้นได้ ทำให้สามารถสังเคราะห์แสงได้อย่างเต็มที่ ให้สารอาหารมากขึ้นสำหรับลำต้น และเพิ่มความเงางามของต้นขึ้นฉ่ายฝรั่ง ปุ๋ยฟอสเฟตสามารถส่งเสริมการยืดตัวของลำต้นและใบ เพิ่มความสูงของพืช

ไม่แนะนำให้ใช้ยูเรียทั่วไปสำหรับการปลูกขึ้นฉ่าย เนื่องจากการใช้ยูเรียมากเกินไปอาจทำให้อัตราการเติบโตของขึ้นฉ่ายช้าลง และลดความกรอบ นุ่ม และรสหวานของขึ้นฉ่าย การขาดโบรอนในขึ้นฉ่ายก็พบได้บ่อยเช่นกัน โดยแสดงเป็นก้านใบกลวง แตกเป็นสีน้ำตาล

การให้ปุ๋ยควรทำอย่างสม่ำเสมอ โดยหมั่นบำรุงด้วยการใส่ปุ๋ยทุก 10-14 วัน1 การดูแลรักษาอื่นๆ ได้แก่ การให้ปุ๋ยหมัก รดน้ำ พรวนดี คลุมหน้าดินรักษาความชื้น ระยะเวลาการเจริญเติบโตจนเก็บเกี่ยวใช้เวลาประมาณ 60-70 วัน

การป้องกันและรักษาโรคพืช

ขึ้นฉ่ายฝรั่งอาจเป็นโรคใบจุดสีน้ำตาลซึ่งเกิดจากเชื้อรา Alternaria Tenuissima โรคนี้แสดงอาการเป็นจุดสีน้ำตาลอ่อนขนาดเล็กบนใบ ซึ่งจะขยายใหญ่ขึ้นจนเชื่อมต่อกันกลายเป็นจุดสีน้ำตาลขนาดใหญ่ ส่งผลให้ใบแห้งและตาย 

การป้องกันและรักษาสามารถทำได้โดยการใช้ชีวภัณฑ์ที่มีเชื้อบาซิลลัส ซับทิลิส ซึ่งสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อราได้ดี  การปรับสภาพดินให้มีค่า pH ที่เหมาะสมก็ช่วยลดการเกิดโรคได้  นอกจากนี้การหมุนเวียนพืชชนิดอื่นในแปลงปลูกขึ้นฉ่ายเป็นวิธีลดการสะสมของเชื้อโรคในระยะยาว 

การรดน้ำที่เหมาะสมก็มีความสำคัญ เนื่องจากเชื้อราชนิดนี้เจริญเติบโตได้ดีในสภาพความชื้นสูง โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนหรือแปลงปลูกที่มีการรดน้ำมากเกินไป การควบคุมความชื้นให้เหมาะสมจึงเป็นมาตรการป้องกันที่สำคัญ

วิธีการเก็บเกี่ยวและการเก็บรักษา

เมื่อลำต้นสูงประมาณ 2-6 นิ้ว ให้ย้ายต้นกล้าไปปลูกไว้ในกระถางอีก 10 วัน เพื่อให้ลำต้นแข็งแรง1 หลังจากนั้นสามารถย้ายไปปลูกในแปลงผักหรือปลูกลงดิน โดยเว้นระยะห่างระหว่างแต่ละต้นประมาณ 6-8 นิ้ว1

การเก็บเกี่ยวขึ้นฉ่ายฝรั่งสามารถทำได้ 2 วิธี หากจะตัดลำต้นมาทำอาหาร ควรตัดโคนต้นที่อยู่ใต้ผิวดินลงไปเล็กน้อย เพื่อไม่ให้ลำต้นล้ม1 แต่ถ้าหากจะเอามาเก็บไว้ควรถอนให้ติดรากและดินขึ้นมาด้วยเล็กน้อย1

ความจริงแล้วเราสามารถปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งไว้ แล้วค่อยๆ ตัดกินไปเรื่อยๆ โดยไม่ต้องถอนก็ได้  ระหว่างทางใครจะเด็ดก้านแก่ๆ ไปทำอาหาร ปั่นน้ำก่อนก็ได้ วิธีนี้จะทำให้ได้ขึ้นฉ่ายฝรั่งใช้อย่างต่อเนื่อง

สำหรับการเก็บรักษาขึ้นฉ่ายฝรั่งให้สดใหม่นานขึ้น ควรนำไปเก็บไว้ในกล่องพร้อมกับแช่ตู้เย็น ซึ่งจะช่วยรักษาความสดใหม่ทำให้เก็บได้นานขึ้น1 การเตรียมขึ้นฉ่ายฝรั่งสำหรับปั่นน้ำในตอนเช้าก็มีวิธีการจัดเก็บเฉพาะ7 เพื่อให้สะดวกและประหยัดเวลาในการเตรียมทุกเช้า

การนำไปใช้ประโยชน์และข้อควรระวัง

ขึ้นฉ่ายฝรั่งสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ทั้งทำสลัด ซุป หรือที่ฮิตที่สุดคือการทำน้ำปั่นดื่ม1 กระแสการดื่มน้ำขึ้นฉ่ายฝรั่งได้กลายเป็นชาเลนจ์ล่าสุดที่กำลังเป็นที่นิยมในหมู่คนรักสุขภาพ โดยเฉพาะการดื่มน้ำขึ้นฉ่ายฝรั่งปริมาณ 500 ml. ในตอนเช้าที่ท้องยังว่าง ติดต่อกันเป็นเวลา 7 วัน 

ผลลัพธ์ที่ได้จากการดื่มน้ำขึ้นฉ่ายฝรั่งช่วยในเรื่องของการขับถ่าย ทำให้ผิวพรรณสดใส คล้ายกับเป็นการดีท็อกซ์ของเสีย เคลียร์สารพิษออกจากร่างกาย อย่างไรก็ตาม ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นแตกต่างกันไปตามแต่ละบุคคล

แม้ว่าขึ้นฉ่ายฝรั่งจะมีประโยชน์มากมาย แต่การดื่มน้ำขึ้นฉ่ายในปริมาณมากก็มีข้อระวังอยู่เหมือนกัน โดยเฉพาะผู้ที่ป่วยในบางโรค ควรปรึกษาแพทย์ก่อนการดื่มในปริมาณมาก และบางคนอาจทนกับกลิ่นและรสชาติสุดเหม็นเขียวอันเป็นเอกลักษณ์ของผักชนิดนี้ไม่ไหว

สรุป

การปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่งไว้กินเองที่บ้านเป็นทางเลือกที่ดีสำหรับคนที่ต้องการผักปลอดสารพิษและประหยัดค่าใช้จ่าย มีวิธีการปลูกที่หลากหลาย ทั้งการใช้โคนต้นที่ง่ายและรวดเร็ว และการปลูกด้วยเมล็ดพันธุ์สำหรับผลผลิตระยะยาว การเตรียมดินที่ดี การให้ปุ๋ยที่เหมาะสม และการป้องกันโรคพืชเป็นปัจจัยสำคัญต่อความสำเร็จ ขึ้นฉ่ายฝรั่งที่ปลูกเองจะให้ความมั่นใจในเรื่องความปลอดภัยและคุณภาพ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย โดยเฉพาะการทำน้ำปั่นเพื่อสุขภาพที่กำลังได้รับความนิยม

#ปลูกขึ้นฉ่ายฝรั่ง #เซเลอรี่ #ผักปลอดสารพิษ #ปลูกผักเอง #น้ำขึ้นฉ่าย #ผักใบเขียว #การเกษตรในบ้าน #ดีท็อกซ์ #ลดน้ำหนัก #ผักอินทรีย์