จากข้อมูลสถิติที่ชี้ว่าจังหวัดพะเยามีความชุกของปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์ในเยาวชนสูงติดอันดับต้น ๆ ของประเทศ โดยสำนักงานสถิติแห่งชาติย้อนหลังตั้งแต่ปี 2554 ความชุกของประชากรายุ 15 ปี ขึ้นไป ร้อยละ 54 เป็นอันดับหนึ่งของประเทศ และจากข้อมูลศูนย์วิจัยปัญหาสุรา ปี 2564 พบความชุกร้อยละ 40.7 อยู่ในลำดับที่ 5 ของประเทศ สำหรับพื้นที่อำเภอแม่ใจ ปี 2567 มีผลการคัดกรองพฤติกรรมการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของเยาวชน อายุ 12-15 ปี (นักดื่มหน้าใหม่ 12-15ปี)  จากเยาวชนจำนวน 734 คน ได้รับการคัดกรอง 477 คน พบว่า ดื่ม ร้อยละ 53 โดยมีสาเหตุของการดื่มครั้งแรก เพราะอยากรู้ อยากลอง 

ดังกล่าวข้างต้น ส่งผลให้หน่วยงานภาครัฐและชุมชน อ.แม่ใจ จ.พะเยา ต้องร่วมมือกันอย่างเข้มแข็ง เพื่อป้องกันนักดื่มหน้าใหม่ และลดปัญหาต่าง ๆ อันมีสาเหตุมาจากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์  โดยมี สำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า (สคล.) เป็นอีกหนึ่งหน่วยงานที่สนับสนุนการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง โดยร่วมมือกับโรงเรียน สาธารณสุขในพื้นที่ และชมรมคนหัวใจเพชรในอำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา ขับเคลื่อนการ ลด ละ เลิกเหล้าอย่างจริงจัง ภายใต้โครงการอำเภอบูรณาการ “อำเภอแม่ใจ สุขใจ เลิกเหล้าแบบบูรณาการ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน”  หวังสร้างต้นแบบชุมชนสุขภาวะที่ยั่งยืน 

เริ่มต้นที่ “ต้นน้ำ” สร้างเกราะป้องกันเยาวชน 

นางสาวยิ่งพร เจียตระกูล ผู้อำนวยการโรงเรียนชุมชนบ้านแม่สุก อ.แม่ใจ จ.พะเยา เปิดเผยว่า จากข้อมูลที่พบว่าเด็กอายุ 12-15 ปี ในพื้นที่มีความเสี่ยงเป็นนักดื่มหน้าใหม่มากกว่า 50% จึงเกิดแนวคิดริเริ่มโครงการ “18+1” รวมพลัง 18 โรงเรียนประถมศึกษา และ 1 โรงเรียนมัธยมศึกษา เพื่อป้องกันปัญหาสุราและอุบัติเหตุที่เกี่ยวข้อง โดยทำงานในรูปแบบสมาคมครูและผู้บริหาร และใช้หลักการ PDCA (Plan-Do-Check-Act หรือ วางแผน-ปฏิบัติ-ตรวจสอบ-ปรับปรุง) เป็นแนวทาง 

โรงเรียนยังเน้นกิจกรรม “บวร” (บ้าน วัด โรงเรียน) การอบรมแกนนำเยาวชนกว่า 170 คน และสร้างระบบบัดดี้ให้แกนนำขยายผลต่อในโรงเรียน นอกจากนี้ยังมีความร่วมมือกับคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) คณะกรรมการสถานศึกษาซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้นำชุมชน การสร้างเครือข่ายศิษย์เก่าเพื่อประชาสัมพันธ์และขอขอมูล รวมถึงการประชาสัมพันธ์อย่างต่อเนื่องผ่านช่องทางไลน์กลุ่มผู้ปกครอง เพื่อป้องกันอุบัติเหตุและปัญหาบุหรี่ไฟฟ้าที่กำลังระบาด

“หลังดำเนินโครงการมากว่า 1 ปี เราเห็นผลตอบรับที่ดีขึ้น  และได้จัดให้มีการสุ่มตรวจเป็นระยะ ขณะที่ผู้ปกครองเริ่มรับรู้และเข้าใจกิจกรรมที่เด็กทำ และยังเฝ้าระวังตลอด โดยเฉพาะช่วงปิดเทอมได้ใช้ช่องทางไลน์ประชาสัมพันธ์เรื่องต่าง ๆ ไปยังกลุ่มผู้ปกครอง อาทิ เรื่องระวังอุบัติเหตุทางน้ำ อุบัติเหตุทางจราจร และภัยจากบุหรี่ไฟฟ้า พร้อมขอความร่วมมือช่วยสอดส่องดูแลบุตรหลานอย่างใกล้ชิด  เด็กเยาวชนถือเป็นต้นน้ำสำคัญที่ต้องสร้างภูมิคุ้มกันและป้องกันไว้ตั้งแต่เนิ่น ๆ  ” น.ส.ยิ่งพร กล่าว

 สาธารณสุขท้องถิ่นขยับ เดินหน้าสร้างชุมชนปลอดเหล้า 

ด้าน นางภัทรกุล ไฝเครือ ผู้อำนวยการกองสาธารณสุข เทศบาลตำบลบ้านเหล่า อ.แม่ใจ จ.พะเยา  กล่าวว่า สาธารณสุขตำบลบ้านเหล่ามุ่งสร้างชุมชนปลอดเหล้าผ่านโครงการ “ต้นกล้าคนดี” ที่มุ่งสร้างแกนนำเยาวชน ให้มีบทบาทในการสื่อสารร่วมกับผู้นำหมู่บ้าน และส่งเสริมให้ร้านค้าในพื้นที่ปฏิบัติตาม พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 อย่างเคร่งครัด นอกจากนี้ ยังสนับสนุนงบประมาณให้โรงเรียนและศูนย์เด็กเล็กเสนอโครงการเพื่อรณรงค์งดดื่มสุราและสูบบุหรี่ พร้อมมีการมอบเกียรติบัตรสร้างแรงจูงใจอีกด้วย 

ชมรมคนหัวใจเพชร (บุคคลที่งดเหล้าครบ 3 ปีและตั้งใจงดดื่มตลอดชีวิต)  ซึ่งเป็นกลุ่มบุคคลต้นแบบผู้เลิกเหล้า ก็มีบทบาทสำคัญในการชวนผู้คนในชุมชนเลิกดื่ม ผ่านกิจกรรมงดเหล้าออมเงิน นำเงินมาทำบุญร่วมกัน และสร้างความสามัคคีในหมู่บ้าน โดยมีเป้าหมายสำคัญ คือ งานศพปลอดเหล้า และให้เยาวชนเป็นแกนกลางในการขับเคลื่อนงานประชาสัมพันธ์และสร้างแรงจูงใจให้กับคนในชุมชนอย่างต่อเนื่อง 

ชมรมคนหัวใจเพชร ต้นแบบสร้างแรงบันดาลใจ 

นายศุภชีพ ศิริวงศ์ใจ ประธานชมรมคนหัวใจเพชร ต.บ้านเหล่า อ.แม่ใจ จ.พะเยา  กล่าวว่า ตลอด 15 ปีที่ผ่านมา การรณรงค์งดเหล้าของชมรมคนหัวใจเพชร ทำให้ชุมชนเปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัด โดยเริ่มจากการงดเหล้าในงานศพ จนขยายสู่ประเพณีและงานบุญต่าง ๆ ล่าสุด  ช่วงปีพ.ศ. 2564-2565 ชมรมได้ตั้งกองทุนกระปุกออมสินเพื่อให้ผู้เลิกเหล้าออมเงิน และนำไปใช้ในการช่วยเหลือสมาชิกชมรมฯ ในยามเจ็บป่วยและเป็นกำลังใจให้กัน 

ปัจจุบันมีผู้เลิกเหล้าต้นแบบแล้วกว่า 20 คน ส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ โดยมีแรงจูงใจจากปัญหาสุขภาพและความต้องการสร้างความสุขในครอบครัว ปีที่ผ่านมามีผู้เข้าร่วมโครงการงดเหล้าเข้าพรรษาทั้งตำบลกว่า 440 คน โดยมีผู้ตัดสินใจเลิกตลอดชีวิตแล้ว 6 คน ชมรมคนหัวใจเพชร ยังคงมุ่งหาคนรุ่นใหม่มาสานต่อเจตนารมย์ในการรณรงค์ ลด ละ เลิก เหล้า เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของคนในชุมชนและเพื่อสร้างสังคมสุขภาวะที่ยั่งยืน

“แรงจูงใจในการทำงานของผม คือ ความต้องการเห็นชุมชนมีความสุขและความพอเพียง ซึ่งทุกอย่างต้องเริ่มต้นจากครอบครัวแข็งแรงถึงจะขับเคลื่อนเรื่องอื่น ๆ ได้ การจะสร้างคนอื่นให้เหมือนเรา เราต้องเป็นต้นแบบที่ดีก่อน”นายศุภชัย กล่าว

จากจุดเล็ก ๆ สู่พลังชุมชน 

โครงการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในอำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา คือ ภาพสะท้อนของการทำงานที่เริ่มจากจุดเล็ก ๆ สู่ความร่วมมือในระดับชุมชน ทุกภาคส่วนล้วนเป็นฟันเฟืองสำคัญในการสร้างพื้นที่ปลอดเหล้าและสังคมสุขภาวะที่ทุกคนมีส่วนร่วม และเมื่อชุมชนเข้มแข็ง ประเทศชาติก็จะเข้มแข็งตามไปด้วย