ลักษณะของต้นไม้ที่ให้ความร่มรื่น และร่มเงาแก่บ้าน คือต้นไม้ที่มีกิ่งก้านสาขาแพร่ขยายปกคลุมออกไปในบริเวณกว้าง ต้นไม้ประเภทนี้จึงมีประโยชน์ในการให้ร่มเงา และความเย็นสบายแก่บริเวณบ้าน นอกจากนั้นยังสามารถทำให้บ้านดูสวยงาม ร่มรืน ดังนั้นใครที่สนใจจะหาต้นไม้ที่ให้ร่มเงามาปลูกที่บ้าน เรามีรายชื่อต้นไม้ที่คนนิยมปลูกเอาไว้เพื่อให้บ้านร่มรื่น 5 ชนิดมานำเสนอค่า
1. หูกระจง
ต้นหูกระจง หรืออีกชื่อหนึ่งคือ ต้นแผ่บารมี เป็นต้นไม้ที่มีทรงพุ่มสวยงามแต่กิ่งเป็นชั้นๆ แต่ละชั้นจะมีความกว้างห่างกันประมาณ 50 ถึง 100 เซนติเมตร เป็นต้นไม้ที่มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว และมีอายุยืน โดยลักษณะจะมีการผลัดใบ มีดอกสีขาวลักษณะคล้ายกระถินณรงค์ ลักษณะของเมล็ดคล้ายเมล็ดพุทรา คนส่วนมากนิยมปลูกต้นหูกระจงเอาไว้เพื่อให้ร่มเงาในบ้าน และตกแต่งสวนให้ร่มรื่นน่าอยู่ เนื่องจากลำต้นของต้นหูกระจงมีขนาดใหญ่ อายุยืน และสามารถแผ่กิ่งก้านสาขาออกไปได้กว้าง จึงทำให้ช่วยบังแดดได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้นต้นหูกระจงยังถือได้ว่าเป็นต้นไม้มงคล พี่ตามความเชื่อบอกว่าจะนำความสุขความเจริญเข้ามาสู่บ้านที่ปลูกด้วย
ต้นหูกระจงเป็นต้นไม้ที่มีรากใหญ่แข็งแรง และแผ่ขยายไปในบริเวณกว้าง ดังนั้นเราจึงควรปลูกต้นหูกระจงเอาไว้ให้ห่างจากตัวบ้านพอสมควร ไม่เช่นนั้นรากของต้นหูกระจงอาจจะสร้างความเสียหายต่อบริเวณบ้านได้ ในเรื่องของการดูแลรักษาไม่ยาก เพียงหมั่นรดน้ำให้ชุ่มอยู่เสมอ ในตอนเริ่มแรกถ้าไม่มั่นใจว่าลำต้นจะสามารถส่งตัวได้ดี อาจจะทำไม้ค้ำเอาไว้รอจนโตสักพักหนึ่งจึงเอาออกเพื่อความมั่นใจ
2. ไทรย้อย
ต้นไทรย้อยเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางจนถึงใหญ่ มีความสูงเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 10 ถึง 20 เมตร ลำต้นตรงมีลักษณะการแตกก้านเป็นพุ่ม มีจุดเด่นคือมีรากอากาศที่ห้อยลงมาตามกิ่งก้าน ทำให้ดูสวยงาม และสามารถบังแดดได้ดีมาก มีความเชื่อแต่โบราณว่าหากปลูกเอาไว้ในบริเวณบ้านจะทำให้ชีวิตของคนในครอบครัวร่มเย็นเป็นสุข ปราศจากซึ่งอันตรายใดๆ เพราะว่ามีความเชื่อว่าต้นไทรเป็นที่สิงสถิตของเทพารักษ์ ซึ่งควรปลูกต้นไทรเอาไว้ทางทิศตะวันตกของบ้าน เพื่อความเป็นสิริมงคลโดยปลูกเอาไว้กลางแดดจ้า หรือแดดรำไรก็ได้ สามารถขยายพันธุ์โดยการปักชำหรือการตอนกิ่ง
3. ลีลาวดี
ต้นลีลาวดีที่ชื่อเดิมว่าต้นลั่นทม มีหลากหลายสายพันธุ์ทำให้มีลักษณะของใบ และดอกที่แตกต่างกันมากมาย สีของดอกนั้นมีตั้งแต่สีขาว สีเหลือง และสีชมพู แต่ส่วนของพรรณที่นิยมปลูกในประเทศไทย ต้นลีลาวดีพันธุ์ขาวพวง ที่มีดอกสีขาวสวยงาม และยังมีกลิ่นหอมหวลฟุ้งกระจายได้ดีทั่วบริเวณ ดอกลีลาวดีพันธุ์ขาวพวงออกดอกดกเป็นช่อใหญ่ประมาณ 10-15 ดอก นอกจากจะมีกลิ่นที่หอมแล้ว ต้นลีลาวดียังสามารถแผ่กิ่งปกคลุมให้ร่มเงาได้อีกด้วย
ต้นลีลาวดีชอบอยู่ในพื้นดินร่วนปนทราย ไม่ชอบน้ำมากจึงสามารถทนต่อความแห้งแล้งได้ดีมาก ต้นลีลาวดีควรปลูกเอาไว้กลางแสงแดดจัดซึ่งถ้าไม่ได้รับแดดจะไม่ออกดอก การดูแลควรรดน้ำสัปดาห์ละ 2 ครั้ง แล้วต้นลีลาวดีจะออกดอกสวยงามทั้งปี
4. จำปี
ต้นจำปีนั้นเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลำต้นจะมีรอยแตกเป็นร่องถี่ มีกิ่งที่เปราะแตกหักง่าย มีดอกลักษณะสีเหลืองครีม รูปทรงยาวเรียว ออกดอกลักษณะเป็นดอกเดี่ยวที่ซอกใบ ประมาณ 8-12 กลีบ กลีบยาว 4-6 เซนติเมตร มีกลิ่นหอมฟุ้งจึงถูกนำมาร้อยพวงมาลัย และประดับตกแต่ง นอกจากนั้นยังสามารถใช้ประโยชน์เป็นยาบำรุงหัวใจ ยาแก้ไอ รักษาอาการวิงเวียนได้ อีกทั้งยังสามารถให้ร่มเงาได้ดี กลิ่นของดอกจำปีเมื่อมีลมพัดผ่านจะส่งกลิ่นหอมไปทั่วบริเวณบ้าน ต้นจำปีนิยมเริ่มปลูกในช่วงปลายฤดูฝน เพราะจำปีเป็นพืชที่ชอบน้ำถ้าได้รับน้ำในปริมาณที่เพียงพอจะทำให้เติบโตได้ง่าย ต้นจำปีจะเริ่มออกดอกเมื่ออายุ 1 ปีขึ้นไป โดยจะออกดอกมากที่สุดในช่วงอายุ 3-5 ปี การดูแลต้นจำปีทำได้โดยรดน้ำวันละ 2 ครั้งเช้า และเย็นในหน้าแล้ง และปกติสามารถลดน้ำได้วันละ 1 ครั้ง ปุ๋ยที่ใช้ควรเป็นปุ๋ยคอก
5. สารภี
ต้นสารภีเป็นต้นไม้พระราชทานที่พระราชทานให้เป็นต้นไม้มงคลประจำจังหวัดพะเยา ลักษณะเป็นไม้ดอกยืนต้น ลำต้นสูง 10-15 เมตร ลำต้นตรงขรุขระ ปลายกิ่งมักจะห้อยลงสู่ด้านล่าง ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายใบมนกว้าง แตกออกเป็นคู่ตรงข้ามกัน การออกดอกเป็นช่อเดี่ยวตามกิ่ง กลีบดอกมี 5 กลีบ ต้นสารภีถือเป็นต้นไม้มงคลที่มีความเชื่อว่าถ้าบ้านไหนปลูกต้นสารภีจะทำให้สมาชิกในบ้านมีอายุยืน นอกจากนั้นดอกของสารภียังสามารถใช้เป็นยาบำรุงหัวใจได้อีกด้วย
การปลูกต้นสารภีควรปลูกในดินร่วน และเว้นระยะห่างที่เหมาะสม เพราะสารภีเป็นต้นไม้ที่มีพุ่มใหญ่ การดูแลรักษาควรปลูกต้นสารภีให้ได้รับแดดอ่อนๆถึงปานกลาง ควรรดน้ำต้นสารภี 7 ถึง 15 วันต่อครั้ง ควรใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักปีละประมาณ 3-4 ครั้ง
